Uitvaart voor de gesneuvelde parochianen

Op dinsdag 17 augustus 1915 werd in de Sint-Joriskerk een Plechtige Uitvaart voor de Gesneuvelde Parochianen 1914-1915 gehouden, om 10 uren Belgische Tijd. De Groote Oorlog was nog niet gedaan, en er zouden nóg parochianen sneuvelen: later in 1915 nog 1, in 1916 2, in 1917 1 en in 1918 nog 9….

Communiebank

Deze foto van het hoogaltaar is niet gedateerd, maar werd vermoedelijk in de vijftiger jaren genomen. Er stond nog een communiebank. Sint-Joris is hier niet zichtbaar vermits het beeld van Onze Lieve Vrouw van het Kasteel centraal staat te pronken. De opname is dus waarschijnlijk in een Mariamaand gemaakt.

EK

Processie door de Kasteelpleinstraat. Er werd niet genoteerd wanneer en ter gelegenheid waarvan de foto werd getrokken, maar de opname zou gemaakt kunnen zijn ter gelegenheid van het Eucharistisch Kongres dat in 1930 in Mechelen plaatsvond. Daarnaar zouden de letters EK in de stoet kunnen verwijzen. Over de tramsporen zou vanaf 1931 tram 5 passeren. Op 31 december 1956 werd lijn 5 weer opgeheven. Tussen 1957 en 1963 werden de tramsporen van lijn 5 uitgebroken.

Vreemde opstelling

De overheid versoepelde de maatregelen die het coronavirus in bedwang moeten houden. Het is weer toegestaan om ter kerke te gaan, zij het in aangepaste omstandigheden. Vanaf maandag 8 juni 2020 zag de opstelling van de stoelen in de Sint-Joris er daarom vreemd uit. Hopelijk wordt er snel een vaccin gevonden en zal dit straks een ‘echte’ archiefopname zijn.

Tegenlicht

Sfeervolle foto uit een Bourlastraat met tegenlicht en met zicht op de Leopoldplaats. Op de achtergrond de torens van de Sint-Joriskerk. De opname werd gemaakt in 1920. Victor Desguin was toen burgemeester van Antwerpen, Léon Delacroix namens de Katholieke Partij premier van België en Giacomo Giambattista als Benedictus XV paus.

Gelijkenissen

Architect Leo Pieter Suijs, naar wiens ontwerp de Sint-Joriskerk werd gebouwd, was mans genoeg om aan te geven dat hij zich danig had laten inspireren door de basiliek van Sainte-Clotilde in Parijs. De gelijkenis is inderdaad uiterst treffend. Stilistisch nauw verwant aan de Sint-Joriskerk zijn (behalve de Keulse Dom) voorts ontegenzeglijk de Cathédrale de Sainte-Marie in Bayonne, de Regensburger Dom en de dekenale Sint-Petrus-en-Pauluskerk in Oostende.

Bedelbrief uit 1848

De ‘fabriek-raed der parochie’ richtte zich in 1848 tot ‘de stadgenooten’ met de vraag om medehulp voor de heropbouwing der aloude Sint-Joriskerk, ‘verkogt door de voormaelige fransche regering, geduerende de woelingen der omwenteling, den 10 oktober 1798 en het volgende jaer door de koopers tot den grond toe afgebroken’. Ondertussen weten we dat die heropbouwing gelukkig van de grond is gekomen.

Zalige Anna

In het parochiearchief bevindt zich ook een meer dan een eeuw oud aanplakbiljet waarmee indertijd het plechtige feest ter gelegenheid van de zaligverklaring van Anna van Sint Bartholomeus werd aangekondigd. Anna was de stichteres van de Carmel van Antwerpen en werd op 6 mei 1917 zalig verklaard door Paus Benedictus XV. Het triduüm waarmee dat heuglijke feit, in de kerk van de Ongeschoeide Carmelietessen aan Rosier, werd gevierd werd op zondag 13 juni 1917 geopend met een pontificaal lof met kardinaal Mercier.

Sint-Joris in beeld

In, op en bij de Sint-Joriskerk is de beschermheilige door de jaren heen meermaals monumentaal vormgegeven. Bij dezen een overzichtje. De drakendoder prijkt op de imposante muurschildering boven het hoofdaltaar, die Jan Swerts (1820-1879) daar tussen 1859 en 1871 aanbracht:

Het eikenhouten neogotische beeld van Sint-Joris te paard onder de preekstoel werd in de jaren zestig van de 19^de eeuw gemaakt door de beeldhouwer Joseph Ducaju (1823-1891):

Het houten 17^de eeuwse beeld van Sint-Joris te paard is afkomstig uit de vroegere kerk:

Het Sint-Jorisglasraam achteraan in de kerk werd vervaardigd door de Haarlemse glazenier Han Bijvoet (1897-1975). Het werk dateert uit 1957:

Sint-Joris in het glasraam boven het doksaal is een werk van de Schaarbeekse glas-in-loodmaker Jean-Baptiste Capronnier (1814-1891):

Een afbeelding van de beschermheilige werd ook gedreven in het in 1919 aangebrachte gedachtenismonument voor de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog. Vermoedelijk is dit de minst in het oog springende:

Uit 1898 dateert het neogotische halfreliëf in het timpaan boven de zijingang van de kerk aan de Schermersstaat. Het is van de hand van Pieter Lecoutere (1831-?):

En dan is er uiteraard nog het beeld van Sint-Joris in de frontgevel van de kerk:

Fraai verlucht

In het magistratenboek van de Kapel van Onze Lieve Vrouw van het Kasteel bevindt zich bij de bladen over het dienstjaar 1928-1929 (toen de heer Rudolphe Plissart voorzitter was) een fraaie tekening van de kerk door H. Van Coppenolle. Vermoedelijk was dat Hélène Van Coppenolle, die ook tekende voor illustraties in Zoo: verzen van Rijn Nauta (Brussel 1938) en Jantje Verdure en Openlucht van Stijn Streuvels (Gent, 1943).

Sfeervol

Sfeervolle foto uit een winterse Bourlastraat met zicht op de Leopoldplaats, en op de achtergrond de torens van de Sint-Joriskerk. De opname werd gemaakt in januari 1935. Camille Huysmans was toen burgemeester van Antwerpen, Georges Theunis namens de Katholieke Unie premier van België, Italië wereldkampioen voetbal en Ambrogio Ratti als Pius XI paus.

Processiebeeld

Een opname van een processie door de parochie. Welke is niet te achterhalen. De schrijn in messing met relieken van de veertig beschermheiligen tegen besmettelijke ziekten wordt door de Begijnenvest gedragen. Het jaartal is vermoedelijk 1938.

Voorstudies

In het parochiearchief wordt een aantal voorstudies voor de fresco’s van Guffens en Swerts, toentertijd door de kunstenaars eigenhandig gekonterfeit, bewaard. Bijvoorbeeld (zie hierboven) Jezus komt bij den H. Joannes in de woestijn, de gunst van het doopsel vragende….

De taal des volks

Jan Swerts (1820-1879) (hieronder) en Godfried Guffens (1823-1901) werkten maar liefst twaalf jaar aan de kruiswegstaties in de Sint-Joriskerk, van 1859 tot 1871. De teksten onder de kruiswegstaties zijn – en bedenk dat zulks in 1871 beslist geen evidentie was – in het Nederlands. Dat bleef destijds niet onopgemerkt. Een paar dagen voor de officiële inwijding was een journalist van de Gazet van Gent al een kijkje komen nemen. Zijn krant publiceerde op 23 november 1871:. Wat wij Vlamingen in dit werk vooral moeten goedkeuren, wat de vaderlandsche gevoelens van de kunstenaars, die het uitvoerden, vooral tot eer strekt, is dat al de opschriften en schriftuurplaatsen zonder uitzondering in de taal des volks in het Vlaamsch zijn vervaardigd. 't Is niet meer dan natuurlijk, zal men zeggen. Eilaas, al wat natuurlijk is, wordt daarom door onze kunstenaars in dergelijke gevallen nog niet in acht genomen. Weinigen hebben de moed de rechten der taal, waar het de opschriften en verklaringen onzer monumenten geldt, te eerbiedigen en te verdedigen. Daarom zijn wij de heren Guffens en Swerts dank verschuldigd, dewijl zij ten minste den moed, en mogen wij er bijvoegen, dit verstand hebben gehad.

Nóg mooier....

Tegen de door een nazomerse zonsondergang gekleurde hemel komen de torens van de Sint-Joriskerk natuurlijk nóg mooier uit….

Geene missen of diensten

In het archief rusten van minstens een eeuw de agenda’s. Daarin  is niet altijd onmiddellijk terug te vinden wat ons nu allemaal duidelijk is. Neem 28 augustus 1914. Geen spóór van het uitbreken van een oorlog, gewoon de notitie 11.00 uur Jaargetijde Mr. Robert Van den Abeele. Pas op donderdag 8 oktober 1914 duikt in de dagelijkse aantekeningen de actualiteit op: Vandaag en den volgenden dag geene missen of diensten kunnen doen ter oorzake van de beschieting der stad.

Torens op ansichten

Twee ansichten van de Sint-Jorispoort in de vroege vorige eeuw. Ook toen was er, met Het Heilig Huisken, reeds horeca te vinden maar er was ook een hoedenwinkel, je kon er naar een kapsalon of inkopen doen in een zaadwinkel. Op de achtergrond in beide gevallen de torens van de Sint-Joriskerk, waarvan de rechter in een geval een stelling torst.

Wante portretteerde Mercier

In het archief van de Sint-Jorisparochie bevindt zich dit knappe portret van Désiré-Joseph Mercier (1851-1926), aartsbisschop van Mechelen van 1926 (kardinaal gecreëerd in 1927) tot aan zijn dood. Het portret werd vervaardigd door Ernest (tekenend met Ernst) Wante (1872-1960). Wante werd opgeleid aan de School voor Tekenkunst in Sint-Niklaas, de Koninklijke Academie in Antwerpen en aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen. In 1894 won hij de Godecharleprijs. Hij was lange tijd leraar aan de Antwerpse academie. Wante stelde tentoon in binnen- en buitenland. Hij schilderde landschappen en portretten, maar was vooral bekend voor zijn religieuze fresco’s. Muurdecoraties van hem zijn bewaard in kerken en colleges in Antwerpen, Brugge, Brussel, Gent en Shanghai.

Sint-Joris vanuit de lucht gezien

Met de komst van de drone is het aanbod aan luchtopnamen merkbaar gegroeid. Zo circuleren er op het wereldwijde web ook heel wat filmpjes waarin Antwerpen van bovenaf is te zien. Op het hieronder gelinkte filmpje is vanaf 1:27 ook onze Sint-Joris prominent in beeld:

https://www.youtube.com/watch?v=fJVN5TAuwgg

Afscheid van een beroemde parochiaan

Op vrijdag 22 oktober 1982 vond in de Sint-Joriskerk, in aanwezigheid van veel letterkundigen, de uitvaartmis van Maurice Gilliams plaats. Maurice Gilliams (1900-1982), die de laatste jaren van zijn leven in de Lange Gasthuisstraat woonde, was niet zomaar een parochiaan: hij maakte naam als dichter en schrijver. Hij schreef bundels als De flesch in zee en Het Maria-leven. Zijn roman Elias of Het gevecht met de nachtegalen is uitgegroeid tot een klassieker. In 1969 kreeg hij de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre. In 1980, het jaar ook waarin hij door Koning Boudewijn tot baron werd verheven, ontving hij (zie foto hieronder) de Prijs der Nederlandse Letteren uit handen van Koningin Beatrix.

Door scouts omringd

Processie ter ere van de beschermheilige van onze parochie. Het beeld van Sint-Joris wordt rondgedragen en begeleid door de scouts, vanuit de Begijnenvest de Louizastraat in. De opname werd gemaakt rond 1930.

Schets

Een in het midden van de negentiende eeuw door lithograaf J.B.J. Vandennest gedrukte schets van het voorfront van de Sint-Joriskerk. Het gebruik van Frans was toen nog iets vanzelfsprekender: Projet d’une nouvelle Eglise pour la Paroise de Saint Georges, à Anvers.

In vol ornaat

Een foto van drie priesters in vol ornaat. Van links naar rechts E.H. Willem Putzeys, pater Walther Wilfried De Moor en E.H. René Dockx (aalmoezenier van het Vincentius). De opname werd in de Sint-Joriskerk gemaakt, vermoedelijk rond 1975.

Portret van inwijder

Officieel portret van Engelbertus kardinaal Sterckx, de dertiende aartsbisschop van het aartsbisdom Mechelen. Hij werd gecreëerd door Paus Gregorius XVI. Op 5 september 1853, het was een maandag, wijdde hij de nieuwe Sint-Joriskerk in. Hij was toen zestig jaar. Een in 1836 door Pierre Joseph Grootaers vervaardigde buste van Sterckx bevindt zich in de collecties van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten Brussel.

Pastoors van de Sint-Jorisparochie

De geschiedenis van de Sint-Jorisparochie is lang. Reeds in de 12^de eeuw was er op de plaats van de huidige kerk buiten de toenmalige stadswallen een eerste kapel toegewijd aan Sint-Joris. De oudste vermelding daarvan dateert van 1201. De oude kapel werd in 1304 tot parochiekerk gewijd. De namen van de eerste zielenherders zijn in de mist der tijden vergleden. Vanaf 1352 kennen we er. Hieronder een overzicht van onze pastoors door de eeuwen heen:

Gheeraerdt van Dermonde                   

1352-1354 (in die jaren vermeld)

Jan van Caloe        

1377-1387 (in die jaren vermeld)

Willem Muyl          

1397-1400 (in die jaren vermeld)

Eustachius Bloeyaert

1404-1448 (in die jaren vermeld)

Jan van Wieckevorst

1454 (in dat jaar vermeld)

Joannes de Pottere alias Figuli

1468-1477 (in die jaren vermeld)

Nychasius van der Voort

1484-1486

Jan de Pottere       

1487-1501 (in die jaren vermeld)

Christianus Blommaert

1501 (vermoedelijk)

Walterus Danckaerts

1502 (vermoedelijk)

Andres de Castillo

1503 (vermoedelijk)

Laurentius Sceelkens     

1504 (vermoedelijk)

Willem Beertrancs

1504 (in dat jaar vermeld)

Joannes de Mays

1529 (in dat jaar vermeld)

Joannes van Balen

1538-1547 (in die jaren vermeld)

Jan van Berckelaer

1549-1553 (in die jaren vermeld)

Joannes de Porta

1559

Hendrik Swinnen

1559-1560

Willem Hulselmans

1560-1561

Dierk de Jonge

1561-1566

Broer Claes

1566-1567

Dierk de Jonge (opnieuw)

1567-1571

Antoon Lammens

1571-1596

Valerius Hottenius

1597-1613

Hendrik van Tulden

1613-1617

Martinus Leunckens

1617-1627

Guillelmus Bolognino

1627-1644

Petrus van Hees

1644-1651

Arnoldus van den Rysbosch

1651-1654

Laurentius van Meeuwen

1654-1668

Jaconus Goyvaerts

1668-1701

Alexander Callebout       

1701-1730

Gaspar Wouters

1731-1736

Alexander Petermans     

1736-1788

Philippe Georgerie

1788-1798

Antoon Ooninckx

1798-1812

Henri Renders

1812-1825

Franciscus Solvyns

1825-1826

Joan Van Vaerenbergh

1826-1830

Joan De Bruyn

1830-1831

Joan Van Cauwenbergh

1831-1864

In 1853 wordt de huidige kerk ingewijd

Jan Janssens

1864-1874

Peter Lommen

1875-1887

Xavier Stienlet

1887-1903

Felix Stoops

1903-1925

August Thyssen

1925-1963

Willem Putzeys

1963-1978

Frans Veraart        

1978-2000

Paul Scheelen

2000-2015

Herman Augustijns

2015-

August Thyssen                                 1925-1963

Willem Putzeys                                 1963-1978

Frans Veraart                                    1978-2000

Paul Scheelen                                    2000-2015